3 września w sali konferencyjnej Centrum Zdrowia i Rehabilitacji Villa Barbara w Jaworzu miało miejsce spotkanie z wielkim przyjacielem gminy Jaworze – Mariuszem Makowskim – kustoszem Muzeum Śląska Cieszyńskiego oraz konferencja połączona z panelem dyskusyjnym oraz wystawą dotyczącym dziedzictwa kulturowego Gminy Jaworze i digitalizacji najcenniejszych dokumentów z archiwum dawnych właścicieli Jaworza, czyli rodziny hrabiowskiej Saint Genois d’Anneaucourt.

Na początek warto przypomnieć czym jest digitalizacja. Termin ten w bibliotekarstwie oznacza wprowadzenie do pamięci komputera tradycyjnych, drukowanych lub rękopiśmiennych materiałów bibliotecznych w postaci danych cyfrowych, metodą skanowania. Celem digitalizacji jest archiwizacja dokumentów w formie elektronicznej, ochrona oryginału przed zniszczeniem, szersza - niż w przypadku oryginału – możliwość udostępniania i upowszechniania dokumentów oraz pełniejsza ewidencja zasobów archiwalnych dokumentów.

Powróćmy do spotkania z Mariuszem Makowskim, w którym uczestniczyli: przedstawiciele Rady Gminy Jaworze z przewodniczącym Andrzejem Śliwką oraz jego zastępcą Zbigniewem Putkiem, Zdzisław Bylok Wójt Gminy Jaworze, dr Anna Machej – dyrektor oddziału Archiwum Państwowego w Cieszynie oraz Jadwiga Roik – osoba, od której wszystko, co związane z poszukiwaniem źródeł historycznych Jaworza, się zaczęło. W spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele organizacji społecznych działających na terenie Gminy Jaworze oraz dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Ewa Cholewik.

Gmina Jaworze w ubiegłym roku pozyskała blisko pół miliona złotych na realizację działań z szeroko rozumianej kultury- mówił Radosław G. Ostałkiewicz – zastępca wójta, który wcielił się w rolę moderatora panelu. Wszystko zaczęło się w 2007 roku, gdy pojawiła się szansa wykorzystania funduszy na niwie kultury. Takie możliwości dawał priorytet Kultura Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2007-2013. Gminie Jaworze przypadło prawie 100 tysięcy złotych w ramach programu Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego. Zastanawialiśmy się co można za te pieniądze zrobić i wówczas pomyśleliśmy o cennych dokumentach –pergaminach obrazujących historię Jaworza, które znajdują się w Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Doszliśmy do wniosku, że dokumenty te raz na jakiś czas są wystawiane. Była już wystawa części zbiorów w Jaworzu, ale dlaczego nie udostępnić ich w formie elektronicznej wszystkim jaworzanom, jak i wszystkim zainteresowanym historią naszego regionu. I we wspomnianym projekcie unijnym znaleźliśmy takie działanie, jak „digitalizacja zasobów archiwalnych …” pod warunkiem powszechnego i bezpłatnego ich upowszechnienia - dodał Ostałkiewicz. To właśnie Mariusz Makowski i pani Łucja Brzeżycka z Książnicy Cieszyńskiej podpowiedzieli nam, że te 9 tysięcy stron dokumentów dawnych właścicieli Jaworza można zdigitalizować. Tak narodził się ten projekt. Do końca września br dokumenty zostaną zdigitalizowane. Następnie znajdziemy firmę, która nagra nam zeskanowane strony na płyty CD /DVD i rozpowszechnione wśród mieszkańców Jaworza oraz udostępnione w internecie. Jednak, by dokumenty „ożyły”, jak w każdej dziedzinie życia, tak i w tym przypadku potrzebna jest promocja. Stąd napisaliśmy projekt na promocję kultury, zaś promocja trwać będzie przez najbliższe półtora roku. Pierwsza jej część to napisanie książki o rodzinie Saint Genois d’Anneaucourt- w opracowaniu Jadwigi Roik przy współudziale Mariusza Makowskiego oraz Józefa Czadera. Bogato ilustrowany wolumin zostanie wydany w sześciu językach: polskim, niemieckim, czeskim, słowackim, węgierskim i angielskim. Publikacja powinna ukazać się w pierwszej połowie 2011 roku. Oprócz tego w ramach promocji przygotowano przedstawienie teatralne we współpracy z Teatrem Polskim w Bielsku-Białej, którego premiera miała miejsce w niedzielę wieczorem 5 września, w jaworzańskim amfiteatrze. W Villi Barbara można było obejrzeć część zbiorów. Przez kolejne trzy dni oryginały dokumentów były prezentowane także w Galerii na Zdrojowej, gdzie kopie dokumentów będą wystawione do końca września. Potem ekspozycja oryginałów zostanie przewieziona do Republiki Czeskiej i na Słowację. Za rok projekt zakończy się wystawą zdigitalizowanych zbiorów. Po konferencji przyszedł czas na panel dyskusyjny, którego głównym prelegentem był Mariusza Makowski. Cieszyński kustosz przedstawił historię pozyskania dokumentów dawnych właścicieli Jaworza. Było to możliwe dzięki olbrzymiemu zaangażowaniu Jadwigi Roik i Ryszarda Stanclika, którzy w 1999 roku podjęli wespół z kustoszem badania roli i znaczenia rodów: Laschovski i Saint Genois d’Anneaucourt. Ujednoznacznienie archiwalno-muzealne, jak i owe poszukiwania doprowadziły do nawiązania kontaktów z żyjącymi w Austrii spadkobierczyniami tych rodów, w których posiadaniu znajdowało się cenne archiwum. Rozmowy pomiędzy potomkiniami Saint Genois d’Anneaucourt , Urzędem Gminy Jaworze oraz Muzeum Śląska Cieszyńskiego doprowadziły do przekazania formie depozytu- na 15 lat, po tym czasie zbiory te staną się naszą własnością- dokumentów archiwalnych. 24 sierpnia 2005 roku uroczyście przekazano archiwalia i podpisano stosowne umowy. Tym samym zbiory znalazły się w Muzeum Śląska Cieszyńskiego, gdzie kustoszem archiwum został Mariusz Makowski. W skład owego zbioru liczącego 96 jednostek archiwalnych wchodzą akta genealogiczne, rodzinne, majątkowe rodu Saint Genois d’Anneaucourt oraz spokrewnionych i spowinowaconych z nimi innych rodzin szlacheckich. Zatem można tu znaleźć między innymi dyplomy herbowe, kontrakty kupna-sprzedaży, korespondencje, drzewa genealogiczne, portrety, fotografie, akta gospodarcze oraz kroniki, pochodzące z lat 1429 do 1973, zaś w odpisach znajdują się dokumenty od 1301 roku dotyczące całego Śląska, Francji, Hiszpanii oraz Belgii skąd pochodzi ród Saint Genois d’Anneaucourt, jak i te z XVIII i XIX wieku również z terenów Polski, Belgii i Austrii. W 2009 roku Gmina Jaworze wraz z cieszyńskim muzeum rozpoczęła realizację projektu pod nazwą „Digitalizacja najcenniejszych dokumentów rodziny Saint Genois d’Anneaucourt wkładem w upamiętnienie dziedzictwa historycznego Województwa Ślaskiego”. Spójrzmy w karty historii. Ród ten należy do najstarszych belgijskich szlacheckich rodzin, w połowie XVI wieku podzielił się na dwie części: starszą belgijską i młodszą śląską, która wywodziła się od Jeana IV. Baron Karol Saint Genois d’Anneaucourt oficer w służbie cesarskiej podczas wojny trzydziestoletniej znalazł się na Śląsku Cieszyńskim, gdzie przez ożenek z córką Maksymiliana- sekretarza ostatnich Cieszyńskich Piastów - i księżnej Elżbiety Lukrecji stał się właścicielem wsi Bażanowice. Później zakupił kilka innych majątków i w ten sposób dochodzimy do kolejnego potomka- Maurycego Jana Nepomucena, który w 1862 roku doprowadził poprzez Krajowy Urząd w Opawie do nadania statusu uzdrowiska miejscowości Jaworze. Wówczas powstały domy uzdrowiskowe, został udostępniony park zamkowy i miejsca wypoczynku dla kuracjuszy. Jego syn hrabia Filip Maurycy kontynuował dzieło swego dziada i ojca. Pod koniec XIX wieku fortuna rodu Saint Genois d’Anneaucourt zaczęła chylić się ku upadkowi, pozostał jedynie zadłużony majątek w Jaworzu, został on wystawiony 1906 roku na licytację i kupiony przez hrabiego Henryka Larischa- Monnicha , natomiast hrabia Filip Maurycy mieszkał w swym pałacu do śmierci. Później dokumenty przechowywane w jaworzańskim pałacu trafiły do Wiednia. Hrabiowski ród nigdy już nie powrócił do Jaworza, zaś po rozpadzie Monarchii Austro-Węgierskiej osiadł na stałe w Austrii.Ponownie wracamy do współczesności, kiedy to Jadwiga Roik, Ryszard Stanclik oraz Mariusz Makowski – historycy i pasjonaci – rozpoczęli poszukiwania potomków zarządcy majątku, którym był Edward Kwisda. W ten sposób trafili na spadkobierczynie rodu Saint Genois d’Anneaucourt Marię del Pilar Keuschnig i Dianę Voigt- Firon, a owoce tej ogromnej pracy możemy dziś podziwiać, poznając tym samym historię nie tylko Gminy Jaworze, ale i naszego regionu.

Dnia 4 września o godzinie 14.00 W Galerii na Zdrojowej wystawiono część oryginalnych dokumentów , ekspozycję otworzył Radosław G. Ostałkiewicz zastępca wójta. Opowiedział o tym jak osiągnięto sukces, którym jest digitalizacja. Jadwiga Roik z kolei mówiła o swoich działaniach i poszukiwaniach archiwaliów, jak również podkreśliła niebagatelne zasługi w historycznym dziele, obecnego na spotkaniu Ryszarda Stanclika oraz Mariusza Makowskiego z cieszyńskiego muzeum. Na uroczystym otwarciu w galerii można było oprócz przedstawicieli władz samorządowych zobaczyć również reprezentantów organizacji pozarządowych działających w Jaworzu oraz Jolantę Bajorek dyrektor Samorządowego Przedszkola nr 1.

usoPreviewPopup